فریب در ازدواج، که در ادبیات حقوقی از آن با عنوان تدلیس یاد می‌شود، به معنای پنهان‌کاری یا ارائه اطلاعات نادرست در زمان ازدواج است. این عمل ناپسند نه‌تنها اثرات منفی عمیقی بر بنیان خانواده و جامعه دارد، بلکه پیامدهای سنگینی در حوزه حقوقی و کیفری به دنبال خواهد داشت.
یکی از مهم‌ترین تبعات حقوقی تدلیس در ازدواج، ایجاد حق فسخ نکاح برای فردی است که مورد فریب قرار گرفته است. بر اساس ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، اگر یکی از زوجین در زمان عقد صفت یا ویژگی خاصی را برای دیگری شرط کند و بعداً مشخص شود که آن ویژگی وجود نداشته است، شخص فریب‌خورده حق خواهد داشت عقد را فسخ کند. این در حالی است که فسخ نکاح با طلاق تفاوت‌های اساسی دارد و از نظر مالی و غیرمالی، آثار حقوقی متفاوتی بر زوجین خواهد گذاشت.
از نگاه فقهی، تدلیس به هر عملی گفته می‌شود که فردی را در شرایطی قرار دهد که واقعیت را به‌درستی درک نکند. در قرآن کریم نیز داستان برادران یوسف نمونه‌ای از تدلیس معرفی شده است، جایی که با نیرنگ، پدر را از فرزندش جدا کردند. همچنین، امیرالمؤمنین علی (ع) در مذمت فریبکاری فرموده‌اند:
“حیله‌گری در حق کسی که به تو اعتماد کرده است، نوعی کفر است.”
در حقوق خانواده، تدلیس نه‌تنها بی‌اعتمادی و آسیب‌های عاطفی را در پی دارد، بلکه می‌تواند منجر به فسخ نکاح شود. در ادامه، ضمن بررسی مفهوم حق فسخ نکاح، انواع فریب در ازدواج را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
همچنین بخوانید !! وکیل خانواده
فسخ نکاح:
فسخ نکاح یکی از راه‌های انحلال ازدواج است که از نظر حقوقی تفاوت‌های اساسی با طلاق دارد. بر خلاف طلاق که نیازمند تشریفات خاصی مانند جاری شدن صیغه و دریافت گواهی عدم سازش از دادگاه است، فسخ نکاح صرفاً با اعلام صاحب حق فسخ صورت می‌گیرد. این یعنی فردی که حق فسخ دارد، می‌تواند بدون نیاز به طی کردن مراحل پیچیده قانونی، ازدواج را خاتمه دهد.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های فسخ نکاح با طلاق این است که در فسخ، حق رجوع وجود ندارد و با اعلام آن، پیوند زناشویی به‌طور کامل قطع می‌شود. همچنین، در حالی که عدم ثبت طلاق جرم محسوب می‌شود، عدم ثبت فسخ نکاح از نظر قانونی جرم نیست.
نکته قابل‌توجه دیگر این است که اگر زن به نه طلاق برسد، حرمت ابدی میان زوجین برقرار خواهد شد، اما فسخ نکاح، هرچند بار هم که رخ دهد، چنین محدودیتی ایجاد نمی‌کند. یکی از دلایل رایج برای فسخ نکاح، تدلیس یا فریب در ازدواج است که حق فسخ را برای همسر فریب‌خورده به همراه دارد.
جبران خسارت در تدلیس:
زمانی که نکاح به دلیل تدلیس یا فریب به وقوع می‌پیوندد، شخصی که فریب خورده می‌تواند بر اساس قواعد مسئولیت مدنی از فریب‌دهنده (چه یکی از زوجین باشد و چه شخص ثالث) خسارت مطالبه کند. این امکان وجود دارد که حتی اگر فرد فریب‌خورده از حق فسخ نکاح خود استفاده نکرده باشد، باز هم بتواند از فریب‌دهنده جبران خسارت کند.
چه مواردی به عنوان فریب در ازدواج محسوب می‌شوند؟
یکی از پرسش‌های رایج در میان زوجین این است که چه مواقعی می‌توانند مدعی فریب در ازدواج شوند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که چندین مورد وجود دارند که اگر هر یک از آنها در ازدواج رخ دهد، موضوع فریب مطرح می‌شود. این موارد عبارتند از:
1. فریب در تمکن مالی
2. فریب در شغل و حرفه
3. فریب در سطح تحصیلات
4. فریب در اعتقادات و باورهای دینی یا فرهنگی
5. فریب در وضعیت بکارت
6. فریب در سلامت روحی و جسمی
7. فریب در رابطه با طلاق و داشتن همسر سابق
هر یک از این موارد می‌توانند در موقعیت‌های مختلف به شکل‌های گوناگون ظاهر شوند. اما نکته‌ی مهم این است که طرفین باید در مورد این مسائل به صورت صادقانه و شفاف صحبت کنند و از هرگونه دروغ‌گویی یا پنهان‌کاری پرهیز کنند. در غیر این صورت، طرف مقابل می‌تواند به این فریب‌ها استناد کرده و شکایت کند.
همچنین بخوانید !! وکیل نفقه
شرط صفت در ازدواج:
مطابق با ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، اگر در عقد ازدواج ویژگی خاصی برای یکی از طرفین شرط شده باشد و پس از عقد مشخص شود که فرد فاقد آن ویژگی است، طرف مقابل حق فسخ نکاح خواهد داشت. جالب است بدانید که در این ماده، وجود ویژگی ممکن است به‌طور صریح یا ضمنی در عقد پذیرفته شده باشد. به طور کلی، هر شرطی که با نظم عمومی مغایرت نداشته باشد، به‌طور اصولی قابل‌قبول است. از متداول‌ترین شروط ضمن عقد نکاح می‌توان به شرط سکونت، تحصیل، اشتغال، خروج از کشور، وکالت در طلاق و تنصیف اموال اشاره کرد.
در این‌جا، انواع مختلف شرط صفت را بیشتر بررسی می‌کنیم:
✔شرط صفت صریح یا ضمنی: ممکن است صفت خاصی به‌طور صریح یا ضمنی در عقد درج شود. مثلا در مواردی که یک وکیل به نمایندگی از زوجه بگوید: “موکل خود خانم فلانی را به ازدواج آقای دکتر فلانی در می‌آورم” و پس از عقد، مشخص می‌شود که داماد فاقد تحصیلات است.
✔وجود ویژگی غیرواقعی پس از عقد: گاهی اوقات ممکن است در ابتدا تصور شود که ویژگی خاصی وجود دارد، ولی بعد از عقد، مشخص می‌شود که آن ویژگی وجود نداشته است. مثلا زمانی که یکی از بازیکنان تیم ملی داماد را کاپیتان تیم می‌داند، اما بعد از عقد مشخص می‌شود که داماد، کاپیتان اداره پلیس است.
✔شرط ضمن عقد در عرف و عادت: در برخی موارد ممکن است در ضمن عقد هیچ شرط صریح یا ضمنی برای ویژگی خاصی ذکر نشود، اما بر اساس عرف و عادت، انتظار می‌رود که ویژگی خاصی وجود داشته باشد. به عنوان مثال، فردی ممکن است بیماری کشنده‌ای را پنهان کند. از دیدگاه عرف، زوجین باید سالم باشند، و اگر هر یک از آنها عیب مهمی داشته باشند، باید آن را فاش کنند.
تخلف از شرط صفت:
در ادامه انواع مختلف شرط صفت که پیشتر اشاره شد، تخلف از شرط نیز می‌تواند به شیوه‌های گوناگونی ظاهر شود. برخی از رایج‌ترین انواع تخلف از شرط به شرح زیر هستند:
◾نسبت دادن صفت کمالی به خود به دروغ: زمانی که فردی صفتی خاص را به خود نسبت دهد، در حالی که به واقع فاقد آن ویژگی است، مرتکب تخلف از وصف و فریب در ازدواج می‌شود.
◾انجام رفتارهایی که نشان‌دهنده داشتن صفت خاصی باشد: مثلا فردی که بی‌مو است اما از کلاه‌گیس استفاده می‌کند تا اینطور به نظر برسد که مو دارد.
◾پوشاندن نقص خود با سکوت: گاهی فرد ممکن است نقص خاصی داشته باشد و با سکوت خود آن را پنهان کند، یا به‌طور ضمنی نظر دیگران را در مورد داشتن یک صفت کمالی تأیید کند.
مجازات فریب در ازدواج:
پس از بررسی آثار حقوقی فریب در ازدواج، به سراغ مجازات‌های کیفری این جرم می‌رویم. طبق ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هرگاه یکی از زوجین پیش از ازدواج طرف مقابل را به امور واهی فریب دهد و ازدواج بر اساس این فریب صورت گیرد، فریب‌کار ممکن است به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم شود.
به این ترتیب، تدلیس در ازدواج علاوه بر این که حق فسخ نکاح را برای فرد فریب‌خورده ایجاد می‌کند، از نظر کیفری نیز جرم محسوب می‌شود و مجازات حبس تعزیری درجه شش برای فرد فریب‌دهنده به دنبال خواهد داشت.
ماده ۶۴۷ برخی از مصادیق جرم فریب را به صورت تمثیلی بیان کرده است. برای وقوع این جرم، فریب‌دهنده باید فرد مقابل را به امور واهی مانند داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، شغل خاص، موقعیت اجتماعی و دیگر ویژگی‌های مشابه فریب دهد.
برای اثبات این جرم، باید نشان داده شود که ازدواج بر اساس فریب در یکی از این زمینه‌ها شکل گرفته است. این دو شرط برای تحقق جرم ضروری هستند:
1. عقد نکاح باید طبق شرایط خود، از جمله جاری شدن صیغه، به طور کامل صورت گرفته باشد.
2. ازدواج باید بر اساس فریب به امر واهی واقع شده باشد.
با توجه به عبارت “هر یک از زوجین” در ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی، این جرم می‌تواند از سوی مرد یا زن انجام گیرد. بنابراین، فریب از طرف هر یک از زوجین مجازات قانونی خواهد داشت.
تعیین مصداق “امور واهی” و اثبات وقوع فریب به عهده دادگاه است. همچنین، اگر فریب از سوی شخص ثالث انجام شود و نه از طرف زوجین، جرم فریب در ازدواج محقق نخواهد شد.
همچنین بخوانید !! وکیل طلاق توافقی
مدارک لازم برای طرح دعوی فریب در ازدواج:
اگر با هرکدام از موارد فریب در ازدواج روبه‌رو شدید، می‌توانید برای طرح دعوی اقدام کنید. برای این کار، مجموعه‌ای از مدارک و مراحل قانونی وجود دارد که باید رعایت کنید. این مراحل به شرح زیر است:
1. تنظیم دادخواست: ابتدا باید یک دادخواست تنظیم کنید و در آن دلیل طرح دعوی را به طور واضح ذکر نمایید.
2. ضمیمه عقدنامه: باید عقدنامه خود را به دادخواست ضمیمه کنید تا مستندات قانونی موجود باشد.
3. جمع‌آوری مدارک اثباتی: سپس باید اسناد و مدارکی که برای اثبات فریب مناسب هستند، جمع‌آوری و ارائه دهید.
4. درخواست فسخ نکاح: در پایان، طرف شاکی باید درخواست فسخ نکاح را به دادگاه ارائه دهد تا دادگاه بررسی‌های لازم را انجام دهد و حکم نهایی صادر شود.
در صورت وجود هرگونه پرسش و مشورت با بهترین وکلای دعاوی خانوادگی، شما می توانید با مجموعه حقوقی وکیل خوب در تماس باشید. 09363145061
وضعیت مهریه در صورت اثبات فریب در ازدواج:
یکی از سوالات مهم در چنین شرایطی این است که پس از اثبات فریب در ازدواج، وضعیت مهریه چه خواهد شد؟ برای پاسخ به این سوال، باید گفت که تعیین تکلیف مهریه در صورت تدلیس بستگی به این دارد که فریب از سوی کدام طرف انجام شده است؛ آیا مرد فریب داده یا زن؟
فریب در ازدواج از سوی مرد:
یکی از حالت‌های مهم فریب در ازدواج، تدلیس یا فریب از طرف مرد است. در این وضعیت، زن پس از ثبت شکایت می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند. در خصوص میزان مهریه‌ای که زن می‌تواند دریافت کند، باید گفت که اگر میان زن و مرد رابطه جنسی برقرار شده باشد، مهریه به طور تمام و کمال پرداخت می‌شود. اما اگر رابطه‌ای میان زوجین شکل نگرفته باشد، تنها نیمی از مهریه به زن تعلق خواهد گرفت.
فریب در ازدواج از سوی زن:
اگر فریب در ازدواج از سوی زن انجام گیرد، وضعیت مهریه متفاوت خواهد بود. در این حالت، زن نمی‌تواند ادعای مهریه داشته باشد و مهریه به او تعلق نخواهد گرفت. علاوه بر این، اگر مرد به خاطر دروغ‌هایی که همسرش گفته متحمل ضرر و زیان مالی شود، حق مطالبه خسارت را خواهد داشت. در این شرایط، حتی اگر رابطه جنسی بین زوجین برقرار شده باشد یا نشده باشد، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد.
آیا جرم فریب در ازدواج قابل گذشت است؟
جرم فریب در ازدواج که در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی مطرح شده، مطابق با ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی از جمله جرایم قابل گذشت به شمار می‌آید. بدین معنا که شاکی در هر مرحله‌ای از تحقیقات مقدماتی، رسیدگی و حتی اجرای حکم می‌تواند از حق گذشت خود استفاده کند.
اگر شاکی در این روند از شکایت خود صرف‌نظر کند، تمامی مجازات‌ها متوقف خواهد شد. همچنین، اگر محکوم در زندان یا بازداشت باشد، پس از گذشت شاکی، او به سرعت آزاد خواهد شد.
کلام پایانی:
فریب در ازدواج یکی از مسائل حقوقی مهم و پیچیده است که به‌طور فزاینده‌ای شاهد افزایش تعداد پرونده‌های آن هستیم. بسیاری از زوجین به دلیل فریب‌هایی که در فرآیند ازدواج برایشان رخ داده، شکایت و ناراحتی خود را ابراز می‌کنند. در این مقاله، به بررسی مفهوم فریب در ازدواج و موارد مختلفی که می‌توانند تحت عنوان فریب شناخته شوند، پرداختیم. هدف ما این است که شما با اطلاعات کامل نسبت به این موضوع تصمیم‌گیری کنید و اقدامات حقوقی لازم را برای حفاظت از حقوق خود انجام دهید.
