حضانت چیست ؟
طلاق یکی از چالش‌برانگیزترین و حساس‌ترین مراحل در زندگی خانوادگی است که نه تنها بر روابط بین زن و شوهر تأثیر می‌گذارد، بلکه بر وضعیت عاطفی و اجتماعی فرزندان نیز تأثیرات عمیقی می‌گذارد.
در این شرایط بحرانی، تعیین تکلیف حضانت فرزندان به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل حقوقی مطرح می‌شود. در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، قوانین مشخصی برای تعیین حضانت وجود دارد که به سن فرزندان و بررسی صلاحیت والدین بستگی دارد.
به طور خاص، در مواردی که فرزند زیر ۷ سال باشد، حضانت به مادر سپرده می‌شود و در صورتیکه سن او بالای ۷ سال باشد، پدر مسئولیت سرپرستی را به عهده می‌گیرد.
تیم حقوقی فرشید گراوند تبار در این زمینه با تخصص و تجربه‌ی خود، به والدین در درک حقوق و تعهدات‌شان کمک می‌کند و تلاش می‌کند تا بهترین راهکارها را برای حفظ منافع کودکان ارائه دهد. این مقاله به بررسی جزئیات فرآیند حضانت و تأثیرات آن بر فرزندان می‌پردازد و نقش مهم مشاوره‌های حقوقی در این راستا را روشن می‌سازد.
حضانت چیست؟
بر اساس قانون، تعریف دقیقی برای حضانت ارائه نشده، اما معنای آن به مراقبت و محافظت از فرزند اشاره دارد. حضانت معمولاً به والدین واگذار می‌شود و شرایط آن برای هر کودک متفاوت است.
متاسفانه برخی والدین با تصمیمات نادرست و لجبازی، طلاق را انتخاب می‌کنند، بدون آنکه به عواقب آن برای فرزندانشان فکر کنند. این فرزندان ممکن است دچار کاهش اعتماد به نفس و گوشه‌نشینی شوند.
در صورتی که یکی از والدین فوت کند، وظیفه نگهداری بر عهده والد در قید حیات است. اگر پدر فوت کند، مادر مسئول مراقبت از کودک می‌شود، مگر اینکه دادگاه صلاحیت او را رد کند.
در مواقعی که والدین جدا از هم زندگی می‌کنند، معمولاً حضانت تا ۷ سالگی بر عهده مادر و بعد از آن بر عهده پدر است. دادگاه می‌تواند در مورد وضعیت حضانت تصمیم‌گیری کند و در صورتی که صلاحیت هیچ‌یک از والدین را تأیید نکند، سرپرستی را به شخص دیگری واگذار کند.
همچنین، والدین می‌توانند توافق کنند که یکی از آنها سرپرستی دائم کودک را بر عهده بگیرد. در هر صورت، دادگاه است که صلاحیت سرپرستی را تعیین می‌کند و می‌تواند در صورت از دست دادن صلاحیت یکی از والدین، مجدد تصمیم‌گیری کند.
بر اساس قوانین، مانند مواد ۴۲ تا ۱۲۰۴، مسئولیت نفقه بر عهده پدر و اجداد پدری است و والدین نمی‌توانند از ملاقات با فرزند خود امتناع کنند. قوانین به وضوح حقوق و وظایف هر یک از والدین را در زمینه حضانت و حمایت از فرزندان بیان می‌دارد.
تفاوت حضانت ولایت و فرزند چی می باشد؟
در عرف، دو عبارت “حضانت فرزند” و “ولایت بر فرزند” غالباً به جای یکدیگر به کار می‌روند، اما واقعیت این است که معنای هرکدام کاملاً متفاوت است. ولایت طبق قانون ایران به پدر و جد پدری تعلق دارد و این اصل از فقه اسلامی نشأت گرفته است.
بنابراین، هر فرد، چه پسر و چه دختر، تا سن ۱۸ سالگی تحت ولایت پدر و جد پدری قرار دارد. نکته جالب این است که ولایت پدر و جد پدری همزمان و در عرض یکدیگر است؛ در حالی که در عرف معمولاً جد پدری در امور پدر دخالتی نمی‌کند. در هر صورت، ولی قهری و وصی منصوب از طرف او در زمینه‌های مالی، نمایندگی فرد را بر عهده دارند.
اما حضانت فرزند مفهومی کاملاً متفاوت است. معنی اصطلاحی “حضانتی” به نگهداری و سرپرستی کودک اشاره دارد. این حق و همچنین تکلیف، هم بر عهده پدر و هم مادر است. در قانون، حضانت فرزندان تا سن ۷ سالگی به مادر تعلق دارد، هرچند او هیچ ولایتی بر فرزندان ندارد. پس از آن، تا سن بلوغ، حضانت به پدر واگذار می‌شود و پس از رسیدن به سن بلوغ، فرزندان خود می‌توانند انتخاب کنند که با کدام یک از والدین زندگی کنند. در قانون قبلی، حضانت دختر تا ۷ سالگی و پسر تا ۲ سالگی به مادر محول می‌شد، اما اکنون این تفاوت برطرف شده و فرزندان دختر و پسر برابر در نظر گرفته می‌شوند.
برای رسیدن به حضانت و حق ملاقات فرزندان، مراحل خاصی در قانون وجود دارد. برای موفقیت در این فرآیند، استفاده از وکیل ضروری است؛ این افراد می‌توانند با تخصص و تجربه خود، در هزینه‌های مرتبط به بهترین نتایج کمک کنند.
حضانت فرزند برای پدر
طبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزند دختر از سن ۷ تا ۹ سالگی، یعنی تا زمان رسیدن به سن بلوغ، بر عهده پدر است. همچنین، حضانت فرزند پسر نیز از سن ۷ تا ۱۵ سالگی، که سن بلوغ پسران محسوب می‌شود، به پدر تعلق دارد. پس از این سن، فرزندان این امکان را دارند که خودشان تصمیم بگیرند با کدام یک از والدین زندگی کنند.
تبصره ماده ۱۱۶۹ نیز حائز اهمیت است؛ طبق این تبصره، در صورت بروز اختلاف بین والدین در مورد حضانت فرزند پس از سن ۷ سالگی، دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت کودک، تصمیم‌گیری می‌کند. این بدان معناست که امکان دارد فرزندان پس از ۷ سالگی همچنان نزد مادرشان باقی بمانند.
علاوه بر این، بر اساس ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی، هیچ یک از والدینی که مسئولیت حضانت فرزند را بر عهده دارند، نمی‌توانند از نگهداری کودک امتناع کنند.
در صورت بروز چنین امتناعی، حاکم موظف است والد مورد نظر را به اجبار به نگهداری فرزند ملزم کند. در این راستا، والد دیگر، قیم، یکی از اقربا یا نماینده دادستان نیز می‌توانند از حاکم درخواست الزام به نگهداری کودک را داشته باشند.
همچنین در برخی موارد، اگر الزام به نگهداری ممکن نباشد، حاکم موظف است که حضانت را به هزینه پدر تأمین کند؛ و در صورتی که پدر در قید حیات نباشد، این هزینه بر عهده مادر خواهد بود.
روش های سلب حضانت از پدر
قانون مدنی بر اساس ماده ۱۱۷۳، در صورتی که پدر یا مادر نتوانند از فرزند خود به درستی مراقبت کنند یا دچار افت اخلاقی شوند، حق حضانت آنان به خطر می‌افتد. این موضوع به خاطر آن است که سلامت جسمی و تربیت اخلاقی کودک در این شرایط در معرض آسیب قرار می‌گیرد. برای سلب این حق، باید درخواست قانونی از سوی نهادهایی مانند قیم، یکی از اقوام نزدیک، والد دیگر یا رئیس حوزه قضایی به دادگاه ارائه شود.
این ماده همچنین مصداق‌های خاصی از عدم صلاحیت والدین را مشخص کرده است، شامل:
- اعتیاد مضر به الکل، قمار یا مواد مخدر.
- شهرت به فساد اخلاقی و فحشا.
- داشتن بیماری‌های روانی که باید با گواهی پزشک قانونی ثابت شود.
- سوءاستفاده از کودک و وادار کردن او به انجام فعالیت‌های غیراخلاقی مانند گدایی یا قاچاق.
- ضرب و جرح کودک فراتر از حد متعارف برای تربیت.
مهم‌تر از همه، در هر یک از این موارد، باید بتوانید شواهد لازم را در دادگاه ارائه دهید. به این معنی که صرف ادعای وجود یکی از این مصادیق به تنهایی نمی‌تواند موجب سلب حضانت از والدین شود.
حضانت فرزند برای مادر به چه صورت است ؟
براساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حق حضانت فرزند بعد از طلاق تا سن ۷ سالگی به مادر تعلق دارد. جالب است بدانید که طبق قانون جدید، این قاعده برای هر دو جنس، یعنی هم پسر و هم دختر، اعمال می‌شود. پیش از این، حضانت پسر تنها تا دو سالگی با مادر بود و دختر تا ۷ سالگی. با این حال، والدین همیشه این امکان را دارند که خارج از این قوانین، برای حضانت فرزندشان به توافق برسند. این مقررات فقط به عنوان اولویت‌های قانونی تبیین شده‌اند.
اما حق حضانت از مادر هم ممکن است به دلایلی سلب شود، که در مواد ۱۱۷۰ و ۱۱۷۳ قانون مدنی توضیح داده شده است. طبق ماده ۱۱۷۰، اگر مادر در دوره‌ای که حضانت با اوست دچار جنون شود، حق حضانت به پدر منتقل می‌شود، حتی اگر سن فرزند زیر ۷ سال باشد. همچنین، ادامه حضانت به ازدواج مجدد مادر نیز وابسته است. در چنین حالتی، حق حضانت به پدر واگذار می‌شود.
علاوه بر این، مواردی که می‌تواند موجب سلب حضانت از مادر شود، همان مواردی هستند که در رابطه با پدر نیز اشاره شده است و در ماده ۱۱۷۳ ذکر گردیده‌اند. این موارد شامل اعتیاد به مواد مخدر، الکل و قمار، شهرت به فساد و فحشا، ابتلا به بیماری‌های روانی، سوءاستفاده از کودک و آزار او به بیش از حد معمول برای تربیت هستند.
همچنین بخوانید !! مشاوره با وکیل نفقه
مدارک مورد نیاز برای حضانت
رای به دست آوردن سرپرستی فرزند خود، لازم است مدارک مشخصی را به دادگاه ارائه دهید. در ادامه، به مدارک ضروری اشاره شده است:
مدارک اصلی
- سند ازدواج
- سند طلاق
- شناسنامه و کارت ملی
مدارک جایگزین در صورت عدم ارائه مدارک اصلی
- برگه درخواست استعلام
- نظر کارشناسی
- تحقیقات محلی
- شهادت شهود
- برگه پزشکی قانونی
- و دیگر مدارک مرتبط
حق ملاقات فرزند
حق ملاقات فرزند بر عهده دادگاه است. زمانی که سرپرستی کودک به یکی از والدین داده می‌شود، والد دیگر می‌تواند در زمان‌های مشخص به ملاقات فرزند خود بپردازد.
- تعیین زمان و مکان ملاقات: در ابتدا، دادگاه زمان و مکان ملاقات را به والدین واگذار می‌کند. اگر آنها نتوانند به توافق برسند، دادگاه این امر را تعیین خواهد کرد.
- شکایت در صورت عدم اجازه ملاقات: اگر والد سرپرست، مانع از ملاقات فرزند شود، والد غیر سرپرست می‌تواند از او شکایت کند.
نفقه فرزند
هر فرزندی که در کنار پدرش زندگی نمی‌کند، مستحق نفقه است. نفقه به هزینه‌هایی که والدین برای فرزند خود باید پرداخت کنند، اطلاق می‌شود.
- تعهدات پدر:
- پدر موظف است تا سن ۱۸ سالگی، نفقه فرزند را پرداخت کند.
- این هزینه شامل نیازهای روزمره، هزینه‌های تحصیلات و در صورت داشتن دختر، هزینه جهیزیه نیز می‌شود.
- در صورتی که فرزند معلولی داشته باشد، پدر باید تمامی هزینه‌های مربوط به او را تأمین کند.
- پیامد عدم پرداخت نفقه: اگر پدر از پرداخت نفقه امتناع کند، سرپرست فرزندان می‌تواند علیه او شکایت کند و ممکن است تا ۶ ماه حبس برای او در نظر گرفته شود.
همچنین بخوانید !! وکیل خانواده
پس از فوت پدر
- تعهدات نفقه پس از فوت پدر:
- اگر پدر فوت کند یا توان پرداخت نفقه را از دست بدهد، این وظیفه بر عهده جد پدری فرزندان خواهد بود.
- در صورتی که جد پدری در قید حیات نباشد یا توانایی پرداخت نداشته باشد، پرداخت نفقه به عهده مادر فرزند خواهد بود.
تیم حقوقی فرشید گراوند تبار
اگر به دنبال مشاوره و پیگیری حقوقی در زمینه حضانت فرزند خود هستید، تیم حقوقی فرشید گراوند تبار (سایت وکیل خوب ) آماده خدمت‌رسانی به شما می‌باشد. ما وکلای پایه یک دادگستری هستیم و تخصص ما در حوزه حقوق خانواده شامل موضوعات حضانت، نفقه، و کلیه مسائل مرتبط با حقوق کودکان است.
خدمات ما:
- مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه حضانت
- تهیه و تنظیم مدارک و مستندات قانونی
- نمایندگی در دادگاه و پیگیری حقوق شما
لطفاً برای کسب اطلاعات بیشتر یا تعیین وقت ملاقات، با ما تماس بگیرید. ما در کنار شما خواهیم بود تا بهترین تصمیمات قانونی را اتخاذ کنید و حقوق شما را حفظ کنیم.
