عفو چیست ؟ شرایط استفاده از عفو عمومی و خصوصی سال 1403

عفو چیست ؟ شرایط استفاده از عفو عمومی و خصوصی سال 1403

جرم دو بُعد اساسی دارد: جنبه عمومی و جنبه خصوصی. جنبه عمومی جرم به این معناست که وقوع آن می‌تواند به جامعه آسیب برساند و اثرات منفی بر روی افراد و روابط اجتماعی داشته باشد.

از سوی دیگر، جنبه خصوصی جرم فقط مختص شاکی یا متضرر است؛ یعنی این شخص است که از وقوع جرم آسیب دیده و معمولاً پرونده با شکایت او آغاز می‌شود. در مواردی که شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، رسیدگی به پرونده متوقف می‌شود.

عفو یکی از عوامل موثر در موقوفی تعقیب است و به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می‌شود. عفو عمومی به جرایمی مربوط می‌شود که در آن شاکی خصوصی وجود ندارد یا شاکی از شکایت خود صرف نظر کرده است. در این نوشتار به بررسی مفاهیم عفو، عفو عمومی و عفو خصوصی خواهیم پرداخت.

عفو چیست ؟

عفو به معنای بخشیدن، گذشت و بخشایش است. همان‌طور که در اسلام به اهمیت عفو تأکید شده، قانون‌گذار ما نیز تلاش کرده است تا زمینه‌های بخشش مجرمان و متهمان را فراهم کند. شرطی برای اعمال این عفو وجود دارد که موجب می‌شود برخی از مجرمان تحت شرایط خاصش مشمول بخشش قرار بگیرند.

طبق قوانین موجود، عفو به دو دسته تقسیم می‌شود. مواد مختلفی از قانون اساسی، قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری به موضوع عفو و جزئیات آن پرداخته‌اند. این قوانین به تعیین شرایط و اصول عفو می‌پردازند تا به تحقق عدالت و ترمیم روابط اجتماعی کمک کنند.

همچنین بخوانید !! وکیل مواد مخدر

عفو عمومی چیست ؟

عفو عمومی طبق ماده 97 قانون مجازات اسلامی به‌گونه‌ای تعریف شده است که در جرایمی با مجازات تعزیری، موجب موقوفی تعقیب و دادرسی می‌شود. این نوع عفو باعث می‌شود که حتی در صورت صدور حکم محکومیت، اجرای مجازات معلق‌شود و آثار محکومیت نیز از بین برود.

برخلاف عفو خصوصی، که تنها در صورتی اعمال می‌شود که شاکی از شکایت خود گذشت کند، عفو عمومی به‌طور قانونی و بدون نیاز به رضایت شاکی اعمال می‌شود. در عفو عمومی، قانون تعیین می‌کند که در هر مرحله از رسیدگی، پرونده موقوف خواهد شد.

عفو عمومی بر اساس لایحه قانونی عفو عمومی متهمان و محکومان جزائی مصوب 18 اردیبهشت 1385 اجرا می‌شود و شامل تمام افرادی است که تحت تعقیب قرار گرفته‌اند، چه حکم محکومیت برای آنان صادر شده باشد و چه نشده باشد. همچنین، عدم وجود شاکی خصوصی یا گذشت شاکی از شکایت به این امر تاثیری ندارد و در نهایت، تمام آثار محکومیت از بین می‌رود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره عفو و انواع آن، می‌توانید با تیم حقوقی فرشید گراوند تبار تماس بگیرید. کارشناسان این مرکز مشاوره حقوقی آماده‌اند تا از طریق مشاوره تلفنی به سوالات شما عزیزان در رابطه با عفو و مسائل مرتبط پاسخ دهند.

عفو خصوصی چیست ؟

قابل بیان می باشد عفو خصوصی طبق قانون عفو یا تخفیف مجازات محکومان در چارچوب موازین اسلامی و پس از پیشنهاد رئیس قوه قضاییه به مقام رهبری صورت می‌گیرد. این فرایند امکان دارد تا تمام یا بخشی از مجازات محکومین بخشیده شود یا شدت مجازات آنها کاهش یابد.

لازم به ذکر است که عفو خصوصی تنها پس از صدور حکم قطعی امکان‌پذیر است و در مراحل دیگر مانند تعقیب یا رسیدگی به پرونده، این نوع عفو قابل اعمال نیست.

نکته مهم این است که عفو خصوصی فقط شامل مجازات‌های تعزیری و بازدارنده می‌شود و نمی‌تواند شامل جرایمی مانند تجاوز، زنای به عنف، اختلاس، ارتشاء، سرقت مسلحانه، مواد مخدر و جرایمی با مجازات حد، از جمله اعدام یا سنگسار شود.

برای درخواست عفو خصوصی، اشخاصی مانند خود محکوم، والدین، همسر یا فرزندان او، همچنین رئیس دادگستری، دادستان، قاضی صادرکننده حکم یا رئیس زندانی که محکوم در آن به سر می‌برد، می‌توانند درخواست خود را ارائه دهند. این درخواست سپس در کمیسیون عفو و تخفیف مجازات بررسی می‌شود و در نهایت با پیشنهاد رئیس قوه قضاییه به مقام رهبری خواهد رسید.

همچنین بخوانید !! وکیل کیفری

شرایط دریافت عفو خصوصی

شرایط دریافت عفو خصوصی به این صورت است که درخواست عفو می‌تواند توسط شخص زندانی، والدین، همسر یا فرزندان او، یا رئیس دادگستری، دادستان، قاضی صادرکننده حکم و رئیس زندان محلی که محکوم در آن به سر می‌برد، ارائه شود.

این درخواست‌ها در هیئتی شامل رئیس دادگستری، قاضی تحقیق زندان و رئیس زندان بررسی می‌شود. پس از انجام بررسی‌های لازم، درخواست‌ها در کمیسیون عفو مورد بحث قرار می‌گیرند و در نهایت، رئیس کمیسیون اسامی زندانیان واجد شرایط عفو را به رئیس قوه قضائیه ارائه می‌کند.

رئیس قوه قضائیه حداقل ۱۵ روز قبل از مناسبت‌های تعیین‌شده، این پیشنهاد را به مقام رهبری ارسال می‌کند. در صورت موافقت مقام رهبری، عفو به زندانیان اعطا خواهد شد.

همچنین بخوانید !! وکیل خانواده

شرایط اعطای عفو به محکومان زندانی

محکومان به حبس که در زندان به سر می‌برند، در صورت داشتن شرایط زیر، مشمول عفو خواهند شد:

1. سه چهارم محکومیت برای محکومان به حبس تا یک سال.
2. نصف محکومیت برای محکومان به حبس بیش از یک سال تا بیست سال.
3. باقیمانده محکومیت برای محکومان به حبس بیش از بیست سال، در صورتی که حداقل ده سال از محکومیت خود را گذرانده باشند.
4. باقیمانده محکومیت برای محکومان به حبس ابد: مردان در صورت گذراندن حداقل پانزده سال و زنان در صورت گذراندن حداقل دوازده سال.
5. باقیمانده محکومیت برای کلیه محکومان جرائم غیرعمدی.
6. باقیمانده محکومیت زنان دارای سرپرستی یا حضانت فرزندان، در صورتی که حداقل یک پنجم حبس را تحمل کرده باشند (غیر از حبس ابد).
7. باقیمانده محکومیت برای محکومان بیمار صعب‌العلاج یا مبتلایان به بیماری‌های غیرقابل علاج که تأییدیه کمیسیون پزشکی قانونی را تا تاریخ ۳۱/۳/۹۷ دریافت کرده باشند و بر اساس نظر کمیسیون، قادر به تحمل حبس نباشند.
8. اقدامات دادگاه جهت اجرای مواد ۵۰۲ و ۵۲۲ قانون آئین دادرسی کیفری مانع از اعمال این عفو نخواهد بود.
9. باقیمانده محکومیت تا دو سال نگهداری در کانون اصلاح و تربیت و چهار پنجم محکومیت بیش از دو سال نگهداری در کانون اصلاح و تربیت برای محکومان زیر ۱۸ سال، با تأیید اسناد سجلی و در مورد اتباع بیگانه بدون اسناد معتبر، به تأیید پزشکی قانونی.
10. باقیمانده محکومیت برای محکومان ذکور بالای ۷۰ سال و اناث بالای ۶۵ سال، با ارائه اسناد سجلی و تأیید پزشکی قانونی، به شرط آنکه در محکومیت بیش از یک سال، حداقل یک پنجم و در محکومیت به حبس ابد، حداقل پنج سال را گذرانده باشند.