انواع جرایم غیرعمدی و مجازات آن
جرایم غیرعمدی دسته‌ای از جرایم هستند که در آنها هیچ قصد و سوء نیتی از سوی مرتکب برای ارتکاب جرم وجود ندارد. در این نوع جرایم، تقصیر عنصر اصلی محسوب می‌شود و اثبات آن برای مجرمیت ضروری است.
ماده 145 قانون مجازات اسلامی به صراحت به این موضوع می‌پردازد و بیان می‌کند که تحقق جرایم غیرعمدی، منوط به احراز تقصیر مرتکب است. به عبارت دیگر، باید ثابت شود که مرتکب در انجام عمل مجرمانه بی‌احتیاطی یا عدم توجه به مقررات کرده است.
همچنین بخوانید !! بهترین وکیل کیفری
چه زمانی یک عمل جرم محسوب می شود؟
ماده 2 قانون مجازات اسلامی به صراحت بیان می کند که هر رفتاری، چه انجام یک کار (فعل) و چه ترک یک کار (ترک فعل)، که در قانون مجازات برای آن کیفر تعیین شده باشد، جرم محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، هر رفتاری که مغایر با قانون باشد و مجازات برای آن در نظر گرفته شده باشد، جرم تلقی می‌شود.
برای اثبات اینکه یک عمل جرم است، باید سه عنصر وجود داشته باشد:
- عنصر قانونی: این عنصر به معنای وجود قانونی است که آن عمل را جرم می داند و برای آن مجازات تعیین می‌کند. به عنوان مثال، قتل در تمام قوانین دنیا جرم محسوب می‌شود و برای آن مجازات تعیین شده است.
- عنصر مادی: این عنصر به معنای وقوع عمل مجرمانه در عالم واقع است. به عنوان مثال، در جرم قتل، عنصر مادی شامل کشتن یک انسان توسط شخص دیگر است.
- عنصر معنوی: این عنصر به نیت و سوء نیت مرتکب جرم اشاره دارد. به عنوان مثال، در جرم قتل، عنصر معنوی شامل قصد و سوء نیت قاتل برای کشتن مقتول است.
تقسیم بندی جرایم بر اساس عنصر روانی
بر اساس عنصر روانی، جرایم به دو دسته جرم عمدی و جرم غیرعمدی تقسیم می شوند:
جرم عمدی: در این نوع جرم، مرتکب قصد و سوء نیت برای ارتکاب جرم دارد و می‌داند که عمل او جرم است و مجازات دارد. به عنوان مثال، قاتلی که عمداً و با قصد و سوء نیت، شخص دیگری را می کشد، مرتکب جرم عمدی شده است.
جرم غیرعمدی: در این نوع جرم، هیچ قصد و سوء نیتی از سوی مرتکب برای ارتکاب جرم وجود ندارد. به عبارت دیگر، مرتکب جرم را بدون قصد و ناخواسته انجام می دهد. به عنوان مثال، راننده‌ای که به دلیل عدم توجه به چراغ قرمز، با عابر پیاده تصادف می کند و باعث فوت او می‌شود، مرتکب جرم غیرعمدی شده است.
همچنین بخوانید !! بهترین وکیل امور خانواده
انواع جرایم غیرعمدی
جرم شبه عمدی
در جرایم شبه عمد، مرتکب جرم، قصد انجام عمل مجرمانه را دارد اما قصد نتیجه نهایی جرم را ندارد. به عبارت دیگر، او می داند که عملی را انجام می‌دهد اما آگاه نیست که این عمل به نتیجه‌ای مجرمانه منجر خواهد شد.
به عنوان مثال، رانندگی با سرعت زیاد در خیابان شلوغ، جرم شبه عمدی محسوب می شود، زیرا راننده علم به خطر تصادف دارد، اما قصد صدمه رساندن به کسی را ندارد.
قانون‌گذار در ماده 291 قانون مجازات اسلامی، سه حالت برای جرایم شبه عمد در نظر گرفته است:
عمد در فعل، عدم قصد در نتیجه
در این حالت، مرتکب عمداً فعلی را انجام می‌دهد اما قصد ندارد نتیجه‌ای خاص از آن عمل حاصل شود. مثلاً فردی که با عصبانیت به دیگری سیلی می‌زند و این سیلی منجر به فوت فرد می‌شود، مرتکب جرم شبه عمد شده است. او قصد سیلی زدن داشته اما قصد کشتن فرد مقابل را نداشته است.
جهل موضوعی
در این حالت، مرتکب به دلیل جهل و بی اطلاعی از یک موضوع مهم، مرتکب جرم می‌شود. مثلاً شخصی که فکر می کند فرد مقابل او فوت شده است به او شلیک می کند، در حالی که فرد زنده است. در این حالت، مرتکب به دلیل جهل به موضوع زنده بودن فرد مقابل، مرتکب جرم شده است.
تقصیر
در این حالت، مرتکب به دلیل بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم مهارت، مرتکب جرم می شود. مثلاً راننده‌ای که با سرعت زیاد رانندگی می کند و به عابری برخورد می کند، مرتکب جرم شبه عمد شده است.
خطای محض
در این نوع جرم، مرتکب نه تنها قصد نتیجه را ندارد، بلکه علم به خطر ناشی از عمل خود را نیز ندارد. به عنوان مثال، افتادن یک گلدان از پنجره آپارتمان و برخورد با سر رهگذر، خطای محض محسوب می‌شود، زیرا فرد هیچ گونه علم یا قصدی برای آسیب رساندن به کسی نداشته است.
ماده 292 قانون مجازات اسلامی، انواع مختلفی از جرایم خطای محض را برمی شمارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
جنایت از طریق شخص مجنون یا صغیر: هنگامی که یک فرد مجنون یا صغیر مرتکب جرمی شود که عقل و تشخیص او اجازه چنین کاری را نمی دهد، مسئولیت کیفری متوجه او نبوده و جرم به عنوان خطای محض تلقی می شود.
و جنایت در خواب یا بیهوشی: اگر شخصی در خواب یا حالت بیهوشی مرتکب جرمی شود، این جرم به عنوان خطای محض محسوب می شود.
جنایت بدون قصد فعل و نتیجه: هنگامی که فردی بدون قصد انجام فعلی و بدون قصد ایجاد نتیجه‌ای خاص، مرتکب جرمی شود، این جرم نیز خطای محض محسوب می شود. مثلاً شخصی که به قصد شکار تیری را رها می کند اما تیر به فرد دیگری اصابت می کند.
همچنین بخوانید !! وکیل کاهش سن در شناسنامه
مجازات جرایم غیرعمدی؛ کیفر برای اعمالی بدون قصد
همانطور که در بخش‌های قبلی بررسی کردیم، جرایم غیرعمدی جرایمی هستند که مرتکب آنها هیچ قصد و سوء نیتی برای ایجاد نتیجه مجرمانه ندارد. حال این سوال مطرح می شود که مجازات این دسته از جرایم چیست؟
ماده 616 قانون مجازات اسلامی به عنوان یکی از مهم ترین مواد در این زمینه، پاسخگوی این سوال است. این ماده بیان می کند که در صورتی که قتل غیرعمدی به دلیل بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت یا عدم رعایت قوانین و مقررات رخ دهد، مرتکب به حبس از یک تا سه سال و پرداخت دیه محکوم خواهد شد. مگر آنکه عمل مرتکب کاملاً غیرارادی و خطای محض باشد.
مجازات جرایم غیرعمدی بسته به نوع جرم و میزان تقصیر مرتکب متفاوت است. به طور کلی، مجازات این نوع جرایم سبک تر از جرایم عمدی است.
همچنین بخوانید !! وکیل طلاق توافقی
نکات مهم در مورد مجازات جرایم غیرعمدی
اثبات تقصیر در جرایم غیرعمدی بر عهده مدعی العموم است.
در برخی موارد، بیمه می تواند خسارات ناشی از جرایم غیرعمدی را جبران کند.
برای جلوگیری از وقوع جرایم غیرعمدی، باید اقدامات پیشگیرانه لازم انجام شود، مانند رعایت مقررات ایمنی و احتیاط در انجام امور.
مجازات اصلی جرایم غیرعمدی، حبس و پرداخت دیه است. دیه مبلغی است که به عنوان غرامت به اولیای دم مقتول پرداخت می‌شود.
جرایم غیرعمدی ناشی از تصادفات رانندگی از شمول این ماده مستثنی هستند و قوانین خاص خود را دارند.
در صورتی که اولیای دم از حق خود مبنی بر دریافت دیه گذشت کنند، مرتکب از پرداخت دیه معاف می شود.
برای مثال فردی که به دلیل سرعت زیاد رانندگی، کنترل خودرو را از دست داده و به عابری برخورد می کند و موجب فوت وی می شود، مرتکب قتل غیرعمد شده است. بر اساس ماده 616 قانون مجازات اسلامی، این فرد به حبس از یک تا سه سال و پرداخت دیه محکوم خواهد شد.
همچنین بخوانید !! وکیل امور ثبت احوال
استفاده از مشاوره حقوقی
قوانین مربوط به جرایم غیرعمدی پیچیده و متنوع هستند و ممکن است در موارد مختلف تفاوت‌هایی وجود داشته باشد. بنابراین، برای دریافت مشاوره دقیق در مورد یک مورد خاص، بهتر است با یک وکیل متخصص مشورت کنید.
تیم حقوقی فرشید گرواند تباردر کنار شماست تا با تکیه بر دانش و تجربه ی خود، یاری گر شما در فرآیند پیچیده ی جرایم غیرعمد باشد.
همچنین بخوانید !! وکیل حقوقی
کلام پایانی
ما در این مطلب درباره زوایا مختلف جرایم غیر عمد و انواع مجازات آن پرداختیم. یک وکیل مجرب می تواند با بررسی دقیق پرونده، بهترین راهکارهای قانونی را به شما ارائه دهد و در مسیر رسیدن به حقوق حقتان یاری گر شما باشد.
همین حالا با ما تماس بگیرید و از مشاوره تخصصی وکلای مجرب گروه حقوقی فرشید گراوند تبار بهره مند شوید.
خدمات تیم حقوقی فرشید گراوند تبار :
وکیل ملکی ، وکیل مهاجرت ، وکیل بین المللی ، وکیل چک ، وکیل مهریه ، وکیل نفقه
